ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ؛ دروﻧﻤﺎﻳﻪﻫﺎ و ﻏﺎﻳﺖﻫﺎ

ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ ﻫﻨﺮﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ

ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه: ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺑﺎوﻧﺪﻳﺎن ﻣﻨﺒﻊ: ﺑﺎﺷﮕﺎه اﻧﺪﻳﺸﻪ

اﺷﺎرﺗﻲ ﺑﻪ ارادﺗﻲ ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﻧﮕﺮد؟ آﻳﺎ اﻳﻦ ﻫﻨﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺒﻴﻦ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳـﺘﻌﻼﻳﻲ اﻧـﺴﺎن ﺑﺎ ﻓﻄﺮت او ﺑﺎﺷﺪ؟ آﻳﺎ ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻧﮕﺮشﻫﺎي دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ و ﺗﻨﻮﻣﻨـﺪي ﺑـﻴﺶ از ﭘـﻴﺶ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺗﺠﺮﺑﻲ – ﺑﺮﻫﺎﻧﻲ، در ﻋـﺼﺮ ﺑﺤـﺮان ﻫﻮﻳـﺖ و ﺑﺮﻫـﻮت ﻣﻌﻨﻮﻳـﺖ و رﺷـﺪ ﺳـﺮاﻧﻪ ﻣﺎﺷـﻴﻦﻫـﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ، ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دﻣﻲ اﺳﺒﺎب ﻧﻴﻞ اﻧﺴﺎن ِ ﺧﺴﺘﻪ از ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ِﺳﺮﻋﺖﻃﻠﺐ را ﺑﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﺑﺎ ﻓﻄﺮت ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﭘﻴﺎمآور آراﻣﺶ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ آﺑﺸﺨﻮرﻫﺎي ﻓﻜﺮي ﻫﻨﺮ ﺳـﻨﺘﻲ ﻛـﺪام

اﺳﺖ؟

ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﻲ از آن ﻫﻨﺮ روﺳﺘﺎﻳﻲ اﺳﺖ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ اﺑﻌﺎد و ﺟﻨﺒﻪﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ ﻫﻨـﺮ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ در ﺗﺎرﻳﺦﻫﺎي رﺳﻤﻲ ﻫﻨﺮ، ﭼﻨﺪان ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺪارد و اﮔﺮ از آن ﺑﻪ ﺳﺨﺎﻓﺖ ﻳﺎد ﻧﺸﻮد، ﻛﻤﺘﺮ ﻧـﺎﻣﻲ از آن ﺑﻪ ﻋﺰت و اﺣﺘﺮام ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد. اﻣﺎ ﻣﺤﻘﻘﺎن واﻗﻌﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﻫﻨﺮ، ﻳﻌﻨﻲ آﻧﺎن ﻛﻪ ﭘﻴﺶ و ﺑﻴﺶ از آنﻛﻪ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻫﻨﺮ را ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪاري و ﻛﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ، ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺒﻴـﻴﻦ ﻏـﺎﻳﻲ ﻫﻨـﺮ و ﻫﻨﺮﻫـﺎ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ، ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﻫﻨﺮ و ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻫﻨﺮ رﺳﻤﻲ، ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺑـﺲ آرام و در

ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺴﻴﺎر درونﮔﺮا و ژرف داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻟﺤﻈﻪاي از ﺗﭙﺶ و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﺎزﻧﺎﻳﺴﺘﺎده اﺳﺖ. ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﻫﻤﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭼـﺮخ ﻋﻈـﻴﻢ ﻣﻌﻴـﺸﺖ ﺟﺎﻣﻌـﻪ را در ﺷـﺌﻮن و ﺷـﻘﻮق ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﺑﺮﺧﻼف ﺧﻮاص ﻛﻪ ﻧﻮﻋﺎً ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺮﻓﻪ و ﻋﺎري و ﺧﺎﻟﻲ از ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ دﻏﺪﻏـﻪﻫـﺎي ﻣﻌﺎش دﻟﺨﻮﺷﻨﺪ، ﺑﺎ ﺗﻼشﮔﺮي و ﻛﺎر ﻓﺮاوان، روز را ﺑﻪ ﺷﺐ و ﺷﺐ را ﺑﻪ روز ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ. در ﻣﻴﺎن ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم، روﺳﺘﺎﻳﻴﺎن ﺑﻴﺶ از ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺘﻌﺎرف ﻣﺮدم در ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺗﻼش ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ. از اﻳﻦ روﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭼـﻮن ﻧﻴﻚ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ درﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺟﺮﻳﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻳﻨﺎن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ اﺳﺖ، ﻫﻨﺮﺷﺎن ﻧﻴـﺰ – ﻛـﻪ ﺟﻠﻮهﮔﺎه روح ﺟﻤﻌﻲ اﻳﺸﺎن اﺳﺖ – در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻋﻤﻞ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻣﻜﻤﻞ ﻋﻤﻞ اﺳﺖ. از اﻳﻦ روﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ را در آوردﮔﺎه ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ. ﻫﻨﺮي ﻛﻪ وﺳﻴﻠﺔ ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻜﻤﻴـﻞ زﻧـﺪﮔﻲ واﻗﻌـﻲ اﺳﺖ و دروﻧﻤﺎﻳﻪﻫﺎﻳﻲ ﻣﺒﺎرزهﮔﻮﻧﻪ دارد. ﺑﺮﺧﻼف ﻫﻨﺮ ﺧﻮاص – ﻫﻨﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻟﺬتﺑﺨـﺸﻲ ﺻـﺮف ﺑﻪ ﮔﺮوه ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك ﺑﺮﺧﻮردار از ﻣﻮاﻫﺐ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎدي اﺳﺖ – ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﺑـﺮاي ﻳـﺎوري اﻧـﺴﺎنﻫـﺎﻳﻲ داﻣﻦ ﻫﻤﺖ ﺑﻪ ﻛﻤﺮ زده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺎرغ از اوﻫﺎم ﻣﺮﻓﻬﺎن ﺑﻲدرد، در ﭘﻲ آرﻣﻴﺪن در ﺳـﺎﻳﻪﺳـﺎر ﺣﻘﻴﻘـﺖ زﻧﺪﮔﻲاﻧﺪ؛ اﻧﺴﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﺮوراﻧﮕﻴﺰ و اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ را ﻣـﻲﺟﻮﻳﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﺧـﻮشﺑﻴﻨـﻲ ﺑـﺴﻴﺎر ﻓﺰاﻳﻨﺪه ﺑﻪ ﻓﺮﺟﺎم ﻫﺴﺘﻲ، درﺻﺪد ﺑﻬﺮهرﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ دﻳﮕﺮاﻧﻨﺪ و راﺣﺖ ﺧﻮد را در راﺣﺖ ﻫﻤﮕﺎن و ﻫﻤﮕﻨﺎنﻣﻲﺟﻮﻳﻨﺪ.

ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس، ﺧﻮﺷﺒﻴﻦ، اﻣﻴﺪوار و دﻟﭙﺬﻳﺮ اﺳﺖ و »از ﺑﺎزﺗﺮﻳﻦ ﭘﻨﺠﺮه ﺑﺎ ﻣـﺮدم اﻳـﻦ ﻧﺎﺣﻴـﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ«. »ﻣﺘﻞ«ﻫﺎ، ﺷﻮﺧﻲﻫﺎ، رواﻳﺖﻫﺎ، اﺳﻄﻮرهﻫﺎ، اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎي ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ، ﺷـﺎﻫﺪي ﺑـﺮ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن درونداﺷﺖﻫﺎي ذوﻗﻲ و ﺗﺒﻴـﻴﻦ ﻋـﺎﻃﻔﻲ ﺟﻬـﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺰدﻳﻜﻲﻫﺎ، ﺳﺒﻚ ﻛﺮدن ﺑﺎر ﻛﺎر و ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻓـﺸﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﭘﺪﻳـﺪ ﻣـﻲآﻳـﺪ و از ﺳﻮي ﻫﻤﺔ ﻣﺮدم ﺑﺎ اﻗﺒﺎل ﻓﺰاﻳﻨﺪهاي ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد؛ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣـﺮدم ﺟﻮاﻣـﻊ ﻧـﺴﺒﺘﺎً ﺳﺎدة ﻗﺪﻳﻤﻲ، ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﺰ ﻓﻮﻟﻜﻠﻮر ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ. ﭼﻨﺪان ﻛﻪ ﺑﻴﻦ اﻋﺮاب ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم اﻣﺜـﺎل و ﺣﻜـﻢ،ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ و رواﻳﺎت در ﺣﻜﻢ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ. آﺛﺎر ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﺎده، ﺻﻤﻴﻤﻲ و ﺑﻲﭘﻴﺮاﻳﻪ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا از ﻣﺘﻦ و ﺑﻄﻦ ﻣﺮدم ﺳﺎده، ﺻﻤﻴﻤﻲ و ﺑﻲﭘﻴﺮاﻳﻪاي ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻧﻴﺎي ﻧﻈﺮ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي دﻧﻴـﺎي ﻋﻤـﻞ ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻨـﺪ. ﻣﺮدﻣـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ راﺳﺘﻲ از اﻫﺎﻟﻲ »ﺻﺪق« ﻫﺴﺘﻨﺪ و آن ﺣﺴﺐ آﻣﻮزهﻫﺎي دﻳﻨﻲ ﻣﺎ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﻧﻈـﺮ و ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺴﺖ.

ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺘﻲ ﺟﺰ ﺑﻴﺎن اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻤﻲاﻧﺪﻳﺸﻨﺪ و ﺑـﻪ ﺑﻴـﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن آﻧﭽﻪ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﻨﺪ و آﻧﭽﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ، ﺗﻤﺎﻳﺰ و ﺗﻔـﺎرﻓﻲ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد. ﻣﻌﻴـﺸﺖ آﻧﺎن از راهﻫﺎي ﺳﺎده و روﺷﻨﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد. در روﺳﺘﺎﻫﺎ ﻧﻮع اﻗﺘﺼﺎد، داﻣﻲ ﻳﺎ زراﻋﻲ و ﻳﺎ آﻣﻴﺰهاي از اﻳﻦ ﻫﺮدوﺳﺖ. ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﺎن، ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻛﻼنﺷﻬﺮﻫﺎ، ﻣﻌﻴﺸﺘـﺸﺎن از راه اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﺠﺎرت و ﻳﺎ ﺻﻨﻌﺖ ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪ و ﻟﺬا ﺣﺴﺐ ﺷﻴﻮهﻫﺎي اﻛﺘﺴﺎب ﻣﻌﻴـﺸﺖ، ﻧـﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﭼﻨﺪﻻﻳﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ. ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﺳﺎده اﺳﺖ، اﻣـﺎ اﻳـﻦ ﺳـﺎدﮔﻲ ﺑﻴﺎﻧﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﺒﺐ ﺷﻮد ﻛﻪ دروﻧﻤﺎﻳﻪﻫﺎ و ﻧﻈﺎم ﻓﻜﺮي ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ را ﺳﺎده و ﺧﺎم ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨﻴﻢ. ﻛـﺴﻲ ﻛـﻪ ذﻫﻦ ﺳﺎدهاي دارد ﺑﺎ آن ﻛﻪ دروﻧﻤﺎﻳﻪﻫﺎ و ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻜـﺮي و ذﻫﻨـﻲ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺳـﺎدﮔﻲ ﺑﻴـﺎن و اﺷـﻌﺎر ﻣﻲدارد، ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ. ﻛﺎش اي دوﺳﺖ ﺑﻲرﻳﺎ ﺑﻮدﻳﻢ ﺳﺎده، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮرﻳﺎ ﺑﻮدﻳﻢ ﺳﺎده، ﻣﺎﻧﻨﺪ روﺷﻨﺎﻳﻲﻫﺎ ﺑﺎﺻﻔﺎ، ﻣﺜﻞ آﺷﻨﺎﻳﻲﻫﺎ ﻣﺮدم ﻋﺎدي، ﺳﺎده ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ، ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻨﻬﺎ وﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﻏﺮض و ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﻨﺪ و ﻫﺮﮔـﺰ ﺑـﺮ آن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از زﻳﻮرﻫﺎ و آراﻳﻪﻫﺎي ﻛﻼﻣﻲ و ﭘﻴﭽﺎﻧﺪن ﻣﻘﺼﻮد در ﻟﻔﺎﻓﻪاي ﭘﺮزرق و ﺑﺮق، ﺑـﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﺨﺎﻃﺐ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ. ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﺑﺴﻴﺎري از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻫﻨﺮ ﻣﺪرن، ﺑﻪ روﺷﻨﻲ ﺷﺎﻫﺪ اﻳﻦ ﮔـﺮاﻳﺶ ﻫـﺴﺘﻴﻢ ﻛـﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ از رﻫﮕﺬر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﻨﺮ ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺮاﺗﺐ ﺷﮕﻔﺘﻲ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻳﺠﺎد ﻓﺮمﻫﺎﻳﻲ ﻏﺮﻳﺐ و ﮔـﺎهاﺷﻜﺎﻟﻲ ﻣﺸﻮش ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰد و ﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﮕﻔﺘﻲﺳﺎزي ﻓﺨﺮ ﺑﻔﺮوﺷﺪ. از دﻳﮕﺮﺳﻮي، از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻫﻨﺮ و ادﺑﻴﺎت ﻓﻮﻟﻜﻠﻮر ﺑﻪ ﻃﺮﻳـﻖ ﺷـﻔﺎﻫﻲ از ﻧـﺴﻠﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺴﻞ دﻳﮕـﺮ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﻣﻲﺷﻮد، اﮔﺮ دﺷﻮار و ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺑﺮ زﺑﺎن ﺟﺎري ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ از ﻳﺎدﻫﺎ ﻧﻤﻲرود و ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻲﮔﺮدد. اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻓﻮﻟﻜﻠﻮر، ﮔﺎه ﺑﺎ اﻧﺪﻛﻲ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻫﻢ ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻲﺷﻮد؛ ﭼﺮاﻛـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﺑﻪ ﺧﺼﻮص روﺳﺘﺎﻳﻴﺎن، ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ وﻗـﺎر ﺳـﺎده و درﺷـﺖ ﻃﺒﻴﻌﺖ را اﻧﻌﻜﺎس ﻣﻲدﻫﺪ.

ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ از زﻳﺒﺎﻳﻲ و دﻻراﻳﻲ ﻃﺒﻴﻌﺖ زﻧﺪه و اﻧﺴﺎن ﺳﺮزﻧﺪه ﺳﺮﺷـﺎر اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﺧـﺎﻃﺮ ﻫﺮﭼﻪ را ﻛﻪ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ »زﻳﺒﺎ« ﻣﻲداﻧﻨﺪ. اﻳﻦ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﻳـﺪ ﻣـﻮرد وﻓـﺎقﻧﻈـﺮ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻫﻨﺮ ﻣﺪرن ﻛﻪ در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪﺳﺎزيﻫﺎي ﺧﻮد، از ﻧﻮﻋﻲ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛـﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻋﺮﺻﻪ ﺧﻠﻮتﻫﺎي ﻓﺮدي ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺑﺮوز و ﻇﻬﻮر ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﭼﻨﺪان ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ: »اﻟﻤﻌﻨﻲ ﻓـﻲ ﺑﻄﻦ اﻟﺸﺎﻋﺮ!« ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧﻮد ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷـﻨﺎﺧﺖ واﻗﻌﻴـﺖ اﻳـﻦ ﺟﻬـﺎن و ﻛـﺎر ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻮﻓﻴﻖ را در آﻏﻮش ﺑﺨﺖ ﻛﺸﻴﺪ. ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎي ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪاي از ﺟﻬﺎن ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﭘﻴﺎمآور واﻗﻌﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ؛ ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺮدم زﻧـﺪة ﺗﻼﺷـﮕﺮ، ﺗﺮﻧﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎ از ﺷﻮر ﺣﻴﺎت ﻋﻤﻠﻲ ﺳﺮﺷﺎرﻧﺪ. ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﮔﻮﻳﺎي اﻣﻴﺪ و ﺧﻮشﺑﻴﻨﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎﺳﺖ و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن آن ﺑﺎ ﻛﺎر و ﺗﻼش و ﭘﺸﺘﻜﺎر ﺑـﻪ ﻣﻘـﺼﻮد ﻣﻲرﺳﻨﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم در زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻛﺎر و ﺗﻼش، ﻣﻮاﻧﻊ را از ﺳﺮ راه ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﻲدارﻧﺪ. در ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﻫﺮﮔﺎه ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻋﻤﻠﻲ از ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي ﻛﻮﺗﺎه آﻳﺪ و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪ، ﺻﻮرتﻫﺎي ﺧﻴﺎﻟﻲ ﭘﺎ ﺑـﻪ ﻣﻴﺪان ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ. در اﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ، ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻮﻗﻒ و اﻳﺴﺘﺎدن وﺟـﻮد ﻧـﺪارد. ﻫﻤـﻪﺟـﺎ ﺳـﺨﻦ از ﺣﺮﻛـﺖ و ﻛﻮﺷــﺶ و ﺟﻮﺷــﺶ اﺳــﺖ. اﻣــﺎ ﺧﻴــﺎلﭘــﺮوري ﻫﻨــﺮ ﺳــﻨﺘﻲ، از ﺳــﻨﺦ و ﺟــﻨﺲ »ﺳﻮرﺋﺎﻟﻴــﺴﻢ« و »رﻣﺎﻧﺘﻴﺴﻴﺴﻢ« ﻏﺮﺑﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﻴﺎل در آﻧﺠﺎ ﻋﻨﺼﺮي ﻟﺠﺎمﮔﺴﻴﺨﺘﻪ و ﭘﺮﻧﺪهاي ﺑﻲﺻﺎﺣﺐ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﺮ ﺑﻮم و ﺑﺮزﻧﻲ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ؛ ﺧﻴﺎل ﻛﻪ ﻋﻨﺼﺮي ﺷﺮﻳﻒ در ﻓﺮآﻳﻨـﺪ آﻓـﺮﻳﻨﺶ ﻫﻨـﺮي اﺳـﺖ، ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺎر ﺗﺼﻮﻳﺮي اﺛﺮ ﻫﻨﺮي و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري و ﺗﺜﺒﻴـﺖ ﭘﻴـﺎم، ﻣـﺪدي ﻓـﺮاوان ﻛﻨـﺪ. ﺑـﺮاي ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ادراك ﺟﻮﻫﺮة ﺑﺎﻃﻨﻲ ﻫﻨﺮ، ﻓﻬﻢ ﻏﻨﻲ ﺧﻴﺎل از اﻫﻢ واﺟﺒﺎت اﺳﺖ. اﺳﺎﺳـﺎً دو ﻋﻨـﺼﺮ ذوق و ﺧﻴﺎل، ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎﻳﻲ در ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ دارد: ذوق: ﺣﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺰهﻫﺎ را از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻠﺨﻲ، ﺷﻮري، ﺗﻨﺪي و ﺷـﻴﺮﻳﻨﻲ درك ﻣـﻲﻛﻨـﺪ.

وﺳـﻴﻠﺔ اﻳـﻦ ادراك، اﻋﺼﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﺑﺎن ﭘﺮاﻛﻨﺪه اﺳﺖ. ﻣﻌﻨﻲ اﻳـﻦ ﻟﻐـﺖ را ﺗﻮﺳـﻌﻪ داده و ﺑـﺮ ﻫـﺮ ﺗﺠﺮﺑـﻪاي اﻃﻼق ﻛﺮدهاﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ذوق ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻗﻮه ادراﻛﻲ ﻟﻄﻴﻔﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﺧﺘـﺼﺎص ﺑـﻪ ادراك ﺳـﺨﻨﺎن ﻇﺮﻳﻒ و ﺣﺴﻦﻫﺎي ﻟﻄﻴﻒ و رﻗﻴﻖ دارد و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻴﻞ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻲ اﺷﻴﺎ اﻃﻼق ﻣﻲﺷـﻮد. ﻣﺜـﻞ ذوق ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ذوق ﺷﻨﻴﺪن ﺳﺨﻨﺎن زﻳﺒﺎ. ذوق ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨـﻲ، ﺣـﺴﻦ ﻗﺒـﻮل )ﻧﻴﻮﺷـﻴﺪن( و ﺷـﺪت اﻧﺘﺒـﺎه و ﻛﺜﺮت ﻫﻤﺪﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ آﻣﺪ، ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ، ﻣﺸﺤﻮن از آن اﺳﺖ. ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﻗﻮاي دﻳﮕﺮ ﻧﻔﺲ ﻫﻢ، ذوق اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻣﺜﻞ ﻗﻮهاي ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را از ﺟﻬـﺖ ﻛﻤـﺎﻟﻲ – ﻛـﻪ اﻳﻦ ﻗﻮه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﻄﺮت در اﻧﺴﺎن وﺟﻮد دارد – ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ ﻋﻠﻢ ﻣﻬﻴﺎ ﻣﻲﻛﻨـﺪ؛ ﻳـﺎ ﻣﻬـﺎرت اﻧـﺴﺎن در ارزﻳﺎﺑﻲ ارزشﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ و ﻫﻨﺮي؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮان ﺗﺸﺨﻴﺺ رواﺑﻂ و ﻣﻌﺎﻧﻲ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ در رواﺑﻂ اﻧـﺴﺎﻧﻲ؛ ﻳـﺎ ﻗﺪرت اﻧﺴﺎن در ﺧﺼﻮص ﺻﺪور ﺣﻜﻢ در ﻣﻮرد آﺛﺎر ﻫﻨﺮي از ﻃﺮﻳﻖ اﺣﺴﺎس ﺷﺨﺼﻲ و ﺑﺪون ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻌﻴﻦ ﻗﺪرت ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻫﻨﺮ را »ﻃﺒﻊ« ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ. ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻓﻼﻧﻲ داراي ﻃﺒﻊ دﻗﻴـﻖ اﺳـﺖ، ﻳﻌﻨـﻲ داراي ذوق ﻟﻄﻴﻒ اﺳﺖ.

ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻨﻈﻮر از ذوق، ﻣﻄﻠﻘﺎً ذوق ﺳﻠﻴﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺣﻜﻢ ﺻﺎدق و دﻗﻴﻖ در ﻣﻮرد اﺷﻴﺎ. در ﺣﻜﻤﺖ اﻓﺎﺿﻲ و اﻧﺴﻲ، ذوق، ﻧﻮري ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ از ﻃﺮﻳـﻖ ﺗﺠﻠـﻲ ﺧـﻮد آن را ﺑـﻪ دل ِدوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻣﻲﺗﺎﺑﺎﻧﺪ و اﻳﺸﺎن ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﺔ آن )ﻣﻮﻫﺒـﺖ( ﺑـﻴﻦ ﺣـﻖ و ﺑﺎﻃـﻞ و زﻳﺒـﺎﻳﻲ و زﺷـﺘﻲ ﺗﻤﻴـﺰ ﻣﻲدﻫﻨﺪ. ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ، ﻫﺮﭼﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﺣﺲ )ﺷﻬﺎدت( ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد، ﺻﻮرت ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻏﻴﺒﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻌﺒﻴـﺮ ﻧﻴﺎز دارد. در واﻗﻊ اﻫﻞ ذوق ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻇﻮاﻫﺮ ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از ﺧﻴﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﻴﺎل دﻳﮕﺮ ﮔﺎم ﺑﺮﻣﻲدارﻧﺪ ﺗﺎ آن زﻳﺒﺎﻳﻲ ﭘﻨﻬﺎن )ﻣﻼﺣﺖ( ﻋﺎﻟﻢ وﺟﻮد را ﻓﻬﻢ ﻛﻨﻨﺪ.

ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻫﻞ ذوق ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮕﺎه ﺳﺎﺧﺘﺎرﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ را در ﻣﻌﺮﻓﺖﺷﻨﺎﺳﻲ آﺛﺎر ﻫﻨﺮي ﻟﺤﺎظ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ، ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﭘﻨﻬﺎن اﻣﺎ ﺳﻴﺎل و ﺷﻨﺎور ﻣﺴﺘﺘﺮ در ﺑﺎﻃﻦ ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ را ﻓﻬﻢ ﻛﻨﻨﺪ. ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﻣﻮﺟﻮداﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺳﺮﺷﺎر از ﻣﻬﺮ زﻳﺴﺘﻦ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺳﻨﺖ ﻫﻨﺮﻫـﺎي ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن »ﭘﺮوﻣﺘﻪ prometheus ﻧﻤﺎد ﺗﻮان ﺧﻼﻗﺔ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻴـﺮﻏﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻧﺎﺳﻮت و دوﺳﺘﺪاران ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺎك ﻛﻪ زﺋﻮس را ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻨﺪ، آﺗﺶ را از ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﻲرﺑﺎﻳﺪ و ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺪﻳﻪ ﻣﻲدﻫﺪ؛ آﺗﺸﻲ ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ آدﻣﻲ ﮔﺮﻣﺎ و ﻧﻮر را ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻣـﻲآورد. »ﻫـﻪ

راك ﻟﺲ« ﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﻫﺮﻛﻮل herakles ﺑﺎ ﺗﻬﻮر و ﺷﻬﺎﻣﺘﻲ ﺗﻤﺎم ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ را ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺳﺎزد. در ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ، ﻫﻤﻮاره اﻧﺴﺎن ﺑﺮﺗﺮ از ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺎدي اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﻳﻤـﻦ اﻳـﻦ ﺑﺮﺗـﺮي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺮﺗـﺮ از ﻃﺒﻴﻌﺖ را ﻣﻲآﻓﺮﻳﻨﺪ. ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﻫﻤﺔ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﺖ رام و آرام اﻧﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ و اوﺳﺖ ﻛـﻪ ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ ﺑﺎﻃﺒﻴﻌﺖ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻲ اﺳﺘﻌﻼﻳﻲ دارد. اﻣﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﻮق ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﭼﻨﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ او ﺑﺨﻮاﻫﺪ از آن ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮد از آن ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮد و ﺟﻴﺐ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﭘﺮﺳﺎزد. آدمﻫﺎي ﻫﻨﺮ و ادﺑﻴـﺎت ﺳﻨﺘﻲ، ﻓﻠﻚ را ﺳﻘﻒ ﻣﻲﺷﻜﺎﻓﻨﺪ و ﻃﺮﺣﻲ ﻧﻮ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن د رﻣﻲاﻧﺪازﻧﺪ؛ ﻫﻤﺎن اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ در ﺣﺮﻛﺖ و ﺗﻼشﮔﺮي اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﺮاد ﺧﻮﻳﺶ، آﻧﻲ از ﭘﺎي ﻧﻤﻲﻧﺸﻴﻨﺪ، ﺣﺘﻲ اﮔـﺮ ﻗـﺪرتﻫـﺎي ﻗﺪر ﻗﻬﺮي در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺮ او ﭼﻴﺮه ﺑﻪ ﻧﻈﺮ آﻳﻨﺪ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﻗﺼﻪﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﭼـﻴﻦ ﻣـﻲﺑﻴﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ اﻧﺴﺎن ﻛﻮه را ﻣﻲﺟﻨﺒﺎﻧﺪ و درﻳﺎ را ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﻏﻮﻟﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎم »ﺗـﻲ ﺳـﻴﻦ« tien tsin ﺑـﻪ ﻣﻨﺎزﻋـﻪ ﺑـﺎ ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﺴﺘﺒﺪ ﻣﻲﺷﺘﺎﺑﺪ و ﺣﺘﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺳﺮش را ﻫـﻢ ﻣـﻲﺑﺮﻧـﺪ، او ﻫﻤﭽﻨـﺎن در راه وﺻـﺎل ﺑـﻪ kuafu ﻗﻬﺮﻣـﺎن دﻳﮕـﺮي اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﻣـﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑـﺮ ﻫﻤﺎوردﻃﻠﺒﻲ و ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ. »ﻛﻮآﻓﻮ« ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻲآﻳﺪ و ﭼﻨﺪﻳﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮوﺷﺎن را ﺑﻪ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺧﻮد درﻣﻲآورد؛ وﻟﻲ ﺧـﻮد ﺣﺘـﻲ آب ﻫﻢ ﻧﻤﻲﻧﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﻄﺶ ﻓﺮو ﻛﺸﺪ. ﺳﺮاﺟﺎم ﻋﺰم ﺧﻮد را ﺟﺰم ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي اﻗﻴﺎﻧﻮس ﺷﺮﻗﻲ رود و

آب آن را ﺑﻨﻮﺷﺪ. اﻣﺎ ﭘﻴﺶ از رﺳﻴﺪن از ﺗﺸﻨﮕﻲ ﻣﻲﻣﻴﺮد، وﻟﻲ ﻧﻪ ﺑﻴﻬﻮده ﻛﻪ او ﻛﺎر ﺧﻮد را ﻛﺮده اﺳﺖ. ﻣﺒﺎرزه درﻧﮓﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻋﻮام رﻧﺠﺒﺮ ﺳﺘﻢدﻳﺪه ﺑﺎ ﺧﻮاص ﺑﺮﺧﻮردار از ﻣﻮاﻫﺐ ﻣﺘﻌﺪد ﻣـﺎدي، اﻣـﺎ ﻧﺎﺳـﭙﺎس و ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر، در ﻋﺮﺻﺔ ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ آﻫﻨﮓ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد. ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺧﻴﺎﻃﺎن دروﻏﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮاي ﺳﻠﻄﺎن ﻟﺒﺎﺳـﻲ ﻧـﺎﻣﺮﻳﻲ ﺑﺪوزﻧـﺪ و در اﻓـﺴﺎﻧﻪﻫـﺎيAndersen ﻧﻴﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ، ﺣﺎﻛﻲ از اﻋﺘﻘـﺎد راﺳـﺘﻴﻦ ﻫﻨـﺮ ﺳـﻨﺘﻲ ﺑـﻪ رﺳـﺘﺎﺧﻴﺰ ﻧﻬـﺎﻳﻲآﻧﺪرﺳﻦ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ: دوﺷﻴﺎد: ﺑﻪ ادﻋﺎي ﺧﻮد ﺑﺮاي ﭘﺎدﺷﺎه ﻟﺒﺎﺳﻲ ﻣﻲدوزد ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﺎدرﺳﺘﺎن و ﻧﺎاﻫﻼن ﻧﻤﻲآﻳﺪ.

ﭘﺎدﺷـﺎه و درﺑﺎرﻳﺎن اﺑﻠﻪ و ﻣﺘﻤﻠﻖ او، ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﻟﺒﺎﺳﻲ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻨﺪ، اﻣﺎ از ﺑﻴﻢ آﻧﻜﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻧﺎاﻫﻞ ﺷـﻤﺎرده ﻧـﺸﻮﻧﺪواﻧﻤﻮد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ آن ﻟﺒﺎس را ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ و ﺣﺘﻲ در ﻣﺮاﺗﺐ زﻳﺒﺎﻳﻲ و وﺟﺎﻫﺖ و وزاﻧﺖ ﻟﺒـﺎس ﻣـﺬﻛﻮر، ﺗﺤﺴﻴﻦﻫﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻗﺼﻪﻫﺎ ﺳﺮﻣﻲدﻫﻨﺪ. اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻛﻮدﻛﻲ ﺳﺎدهدل )ﻛﻪ ﻧﻤـﺎد ﻣـﺮدم ﺑـﻲﭘﻴﺮاﻳـﻪ و ﺷﻔﺎفﺳﻴﻨﻪ اﺳﺖ( ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮﻣﻲدارد ﻛﻪ ﻟﺒﺎﺳﻲ در ﻛﺎر ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ و ﭘـﺲ از اﻓـﺸﺎﮔﺮيﻫـﺎي

اوﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﮕﺮان ﻫﻢ ﺟﺮأت ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ. در ﻗﺼﻪﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ آﻓﺮﻳﻘﺎ ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﻣﻮارد ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ. در ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻗﺼﻪﻫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ: در روزﮔﺎران ﺑﺴﻴﺎر دور، ﺧﺮوسﻫﺎ ﺑﺮ ﮔﺮﺑﻪﻫﺎ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ داﺷﺘﻨﺪ. ﺧﺮوسﻫﺎي دﻏﻞﭘﻴﺸﺔ ﺣﻴﻠﺖﺳﺎز، ﮔﺮﺑﻪﻫﺎ را اﻏﻔﺎل ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﺎن را از ﺗﺎج روي ﺳﺮِ ﺧﻮد، ﻣﻲﺗﺮﺳﺎﻧﺪﻧﺪ. آﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﺮﺑـﻪﻫـﺎ ﭼﻨـﻴﻦ اﻟﻘـﺎ ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧﺪﻛﻪ ﺗﺎج آﻧﻬﺎ از آﺗﺶ اﺳﺖ و ﺑﺮ اﻳـﻦ اﺳـﺎس، ﻫـﺮ ﮔﺮﺑـﻪاي ﻛـﻪ ﻓﺮﻣـﺎن آﻧـﺎن را ﻧﺒـﺮد و ﺑﺮاﻳـﺸﺎن ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎي ﻓﺮاوان ﺟﻤﻊآوري ﻧﻜﻨﺪ، ﻻﺟﺮم ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺎج آﺗﺸﻴﻦ روي ﺳﺮِ ﺧﺮوسﻫـﺎ ﺳـﻮﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷﺪ. ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﮔﺮﺑﻪﻫﺎ در اﻃﺎﻋﺖ و اﻧﻘﻴﺎد ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺮوسﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺷـﺒﻲ از ﺷـﺐﻫـﺎي ﺳﺮد زﻣﺴﺘﺎن، در ﻛﻠﺒﺔ ﺳﺮد ﻳﻜﻲ از ﮔﺮﺑﻪﻫﺎي ﺑﻴﭽﺎره، اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑـﺮوز ﭘﻴـﺪا ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و آن اﻳﻨﻜـﻪ ﮔﺮﺑـﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﺳﺎدهدل ﺟﺮأت ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي اﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻫﻴﺰم در ﺧﺎﻧﺔ ﺳﺮد ﺧﻮد و آوردن آﺗﺶ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺗﺎج آﺗﺸﻴﻦ ﺧﺮوس ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﺑﺮود. او زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ رﻧﺞ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﺧﺮوس ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﺪ و ﻫﻴﺰم اﻧﺪك دﺳﺘﺶ را ﺑﻪ ﺗﺎج ﺧﺮوس ﻣﻲزﻧﺪ، درﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺗﺎج ﺧﺮوسﻫﺎ از آﺗﺶ ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﻜـﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺮد ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﮔﺮﺑـﻪ ﻛﻮﭼـﻚ ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﻇﻠـﻢ ﺧـﺮوسﻫـﺎ ﻓﺮﻳـﺎد ﻋﺪاﻟﺖﺧﻮاﻫﻲ ﺳﺮ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻫﻤﺔ ﮔﺮﺑﻪﻫﺎي ﺳﺘﻢدﻳﺪه را ﺑﻪ ﺟﺪال ﺑﺎ ﺧﺮوسﻫﺎي ﺳﺘﻤﮕﺮ ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧـﺪ.در اﻳﻦ ﻗﺼﻪﻫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ از آن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ و ﺗﺎﻛﻨﻮن، ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ ﺧﺮوﺳﻲ ﮔﺮﺑﻪاي را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ از اوﻣﻲﮔﺮﻳﺰد.

ﻗﺼﺔ اﻣﻴﺮارﺳﻼن و ﺣﺴﻴﻦ ﻛُﺮد، ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم آرزوﻣﻨﺪ رﻓﻊ ﺑﻴﺪادﮔﺮيﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻏﻠﺒﺔ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺳﺘﻢ و ﺷﺮارت ﺳﺨﺖ اﻣﻴﺪوارﻧﺪ.

ﺑﺎ آﻧﻜﻪ اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﻲ، ﺑﺎ ﺟﻠـﺐ و ﺟـﺬب روﺳـﺘﺎﻳﻴﺎن ﺑـﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎ، ﺧﻠـﻖ و ﺑﻘـﺎي ﻫﻨﺮﻫـﺎي ﺳـﻨﺘﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي را ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺪي ﻣﻮاﺟﻪ ﻛﺮد و ﺑﻪ آن ﻟﻄﻤﻪﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ وارد ﻛﺮد، اﻣـﺎ ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﭼﻨـﻴﻦ ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﻣﺨﺘﺺ ﺟﺎﻣﻌﺔ روﺳﺘﺎﻳﻲ اﺳﺖ و در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺷﻬﺮي اﻣﻜﺎن ﺑﺮوز و ﺗﺤﻘﻖ ﻧـﺪارد. ﺧﻴﺎلﭘﺮوري ﻣﻜﻤﻞ ﻋﻤﻞ ﺑﻮده و ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻳﻜﻲ از اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑـﺮاي ﻏﻠﺒـﻪ ﺑـﺮ واﻗﻌﻴـﺖ ﺧـﺸﻚ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﺳﺖ. از اﻳﻦ رو، ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻋﻤﻼً ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻫﻤـﻪﺟﺎﻧﺒـﻪاي ﺗﺴﻠﻂ ﺗﺎم و ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺎﺑﺪ – ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ – ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ او را در ﺧﻴﺎل ﺑﺮ واﻗﻌﻴﺖ ﭼﻴـﺮه ﺳـﺎزد، ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد دﻳﺮﭘﺎي ﺧﻮد اداﻣـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ داد. ﺑـﺮاي ﻫﻤـﻴﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻋﻠﻴـﺮﻏﻢ اﺻـﺮار و اﻟﺤـﺎح ﺳﺮدﻣﺪاران ﻓﻜﺮي ﺟﻮاﻣﻊ ﻓﺮاﺻﻨﻌﺘﻲ، ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻧﻴﺎﻛﺎن ﺧﻮد، دل ﻣﻲدﻫﻨـﺪ و از زﻣﺰﻣﺔ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ذوﻗﻲ آﻧﺎن ﺳﺨﺖ ﻟﺬت ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ. ﻣﺜﻼً در آﻣﺮﻳﻜﺎ، درﺑﺎرة ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺟﺪﻳﺪ اﻓﺴﺎﻧﻪﻫـﺎﻳﻲPaul– ﻣﺎﻧﻨﺪاﻓﺴﺎﻧﻪ »ﺟﺎن ﻫﻨﺮي« Henry john ، »ﻣـﺮد آﺳـﻤﺎﻧﻲ ﭘـﻮﻻد« و »ﭘـﺎول ﺑـﻦﻳـﺎن«Bunyan »ﭘﻬﻠﻮان ﺻﻨﻌﺖ اﻟﻮار« – زاده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻫﻨﺮ ﻣﺮدﻣﻲ ﺑـﺮﺧﻼف ﻣـﺸﻬﻮر در ﻋﺼﺮ رﻧﺴﺎﻧﺲ اروﭘﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻴﺎﻣﺪ، ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ زﻧﺪه اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﺧﺼﻠﺖ ﺟﻤﻌﻲ دارد و زادة اﻧﺪﻳﺸﺔ ﺗﻨـﻲ واﺣـﺪ ﻧﻴـﺴﺖ. اﻳـﻦ ﻫﻨـﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً و ﺑﻲآنﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻫﻨﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮔـﺮداب وﻫـﻢ و وﻫـﻦ ﺷـﻮد، از زﻧـﺪﮔﻲ ﻣـﺮدم اﻟﻬـﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد و آﻧﭽﻪ را ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧﻮد ﺑﺎزﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ، ﺑﺎزآﻓﺮﻳﻨﻲ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﺔ ﻫﻤﺎن اﻟﻬﺎمﻫـﺎ و درﻳﺎﻓﺖﻫﺎي ﻣﺸﻔﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻫﻤﺔ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﺳﺮزﻣﻴﻦﻫﺎ، ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ ﺗﺎزه و ﺑﺎﻃﺮاوت اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻫﻨﺮ در ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻧﺘﻘﺎل از ﻧﺴﻠﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺴﻞ دﻳﮕـﺮ، ﻫﻤـﻮاره ﭘﺨﺘـﻪ و ﭘﺨﺘـﻪﺗـﺮ ﻣﻲﺷﻮد و در ﺟﺮﻳﺎن اﻧﺘﻘﺎل، ﻣﻮاﻓﻖ اﻗﺘﻀﺎﺋﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻧﺴﻞﻫﺎ و ﻋﺼﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ، دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد. [1] ﻣﺜﻼً در اﻳﺮان ﭘﺲ از اﺳﻼم، ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﺮدي ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺣﻤﺰه ﺑﻦ آذرك« از ﻧﺴﻠﻲ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ دﻳﮕـﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن و در ﺟﺮﻳﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﺷﻔﺎﻫﻲ، ﺑﺎ اﻟﺤﺎق و اﻟﺼﺎق اﻓﺰودﻧﻲﻫﺎﻳﻲ ﺑـﻪ آن، ﺑـﻪ ﺻﻮرت »ﺣﻤﺰهﻧﺎﻣﻪ« درﻣﻲآﻳﺪ.

ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﻮداﮔﺮي و ﻛـﻮچﻧـﺸﻴﻨﻲ، در درﻳـﺎي ﺳـﻴﺎه و دارداﻧﻞ ﻛﺸﺘﻲراﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. آﻧﺎن ﻃﻲ ﺣﻮادﺛﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ از ﺟﻨﮓ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ؛ اﻳـﻦ ﺧـﺎﻃﺮات ﺑـﺎ ﺧﺎﻃﺮات ﻃﻼﺷﻮﻳﺎن آﺳﻴﺎي ﺻﻐﻴﺮ – ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﻳﺎ ﻗﻤﺎﺷﻲ ﭘﺸﻤﻴﻦ، ذرات ﻃﻼ را از ﺟﺮﻳﺎن رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ – درﻣﻲآﻣﻴﺰد و دﻫﺎن ﺑﻪ دﻫﺎن از ﻧـﺴﻠﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺴﻞ دﻳﮕـﺮ ﻣـﻲرﺳـﺪ و در ﺟﺮﻳـﺎن اﻧﺘﻘـﺎل ﻣﺒﺎﻟﻐﻪآﻣﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﺴﺎﻧﺔ ﻣﺸﻬﻮر »ﻛﺎوﻳﺎن آرﮔﻮ» Argonautai درﻣﻲآﻳﺪ؛ درﻳـﺎﻧﻮردان ﺑﻲﺑﺎﻛﻲ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻲ آرﮔﻮ ﺑﻪ ﺳﻴﺮ درﻳﺎﻫﺎ ﻣﻲروﻧﺪ و ﭘﺲ از ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺨﺎﻃﺮات ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮ ﻏﻮﭼﻲ ﺟﺎدوﻳﻲ ﻛـﻪ

ﭘﺸﻤﺶ از زر اﺳﺖ دﺳﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ. اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎي اوﺳﺘﺎ و ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮدوﺳﻲ ﻫﻢ در ﻃﻲ ﻫﺰاران ﺳﺎل از دل ﺣـﻮادث ﻣﺘﻌـﺪد ﺗـﺎرﻳﺨﻲ زاده و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷـﺪﻧﺪ و در ﺟﺮﻳـﺎن ﺗﺤـﻮﻻت ﺗـﺎرﻳﺦ، ﺻـﻴﻘﻞ ﺧـﻮرده و دﮔﺮﮔـﻮن ﺷـﺪﻧﺪ. ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﻛـﻪ ﺗﻼشﮔﺮيﻫﺎي »ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻼء اﻟﺪﻳﻦ« در راه ﻋﻤﺮان و آﺑﺎداﻧﻲ ﺷﻬﺮ ﻗﻮﻧﻴﻪ، ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻫﻴـﺎﺗﻲ اﻓﺴﺎﻧﻪوار در ﻣﻲآﻳﺪ و در ﻫﺰار و ﻳﻚ ﺷﺐ راه ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ: ﻋـﻼءاﻟـﺪﻳﻦ ﭼﺮاﻏـﻲ دارد و ﭼـﺮاغ داراي ﻏـﻮل ﺧﺎدﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮﻛﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻋﻼءاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲﺑﻨﺪد و از ﺟﻤﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺷـﺘﺎﺑﻲ ﺷـﮕﻔﺖآور ﺑـﺮاي او ﻛﺎخﻫﺎي ﺑﺎﺷﻜﻮه ﺑﻨﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ. [2] ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﻫﺮﮔﺰ ﺧﺎﻟﻖ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻧﺪارد. اﻳﻦ ﻫﻨﺮ در ﻣﺘﻦ و ﺑﻄﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪاي وﺳﻴﻊ ﭘـﺮورده و ﺑﺎﻟﻨـﺪه و ﺑـﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ وﺳﻴﻊ آﺑﻴﺎري ﻣﻲﺷﻮد. در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﭘﺎرهاي آﺛﺎر راﻳﺞ ﻧﺎزل – ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻃﺒﻊ آدمﻫﺎي ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺑﺎ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺗﺒﻠﻴﻎ، ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و در اﺛﺮ ﺗﻜـﺮار اﻧـﺪر

ﺗﻜﺮار زﺑﺎﻧﺰد ﻣﺮدم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ – ﺧﻠﻂ ﻛﺮد. ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ در آﻏﻮش ﺟﺎﻣﻌﻪاي آرﻣﺎنﺧﻮاه ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﻲآﻳﺪ. ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺑﺎرز ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ، رﻓﺎﻗﺖ آن ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ. اﻧﺴﺎن در ﻧﮕﺎه ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﻫﻤـﻮاره ﺑـﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ – ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﻫﺒﺖ ﻣﺴﻠﻢ ﺧﺪا ﺑﺮ اﻧﺴﺎن – اﺣﺘﺮام ﻣﻲﻧﻬﺪ و آن را ﮔﺮاﻧﻤﺎﻳﻪ و ﻋﺰﻳﺰ ﻣﻲﺷﻤﺎرد. ﻃﺒﻴﻌﺖ – ﻳﺎ ﺑﻪ ﻟﻔﻆ دﻳﮕﺮ زﻣﻴﻦ – ﻣﻬﺮﺑﺎنﻣﺎدري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ اﻧـﺴﺎن ﺧـﻮراك و ﭘﻮﺷـﺎك و ﭘﻨﺎﻫﮕـﺎه ﻣﻲدﻫﺪ.

ﻣﻨﺎﺑﻊ:

.    Finkelstein: Art and society, 1974, p.35 -1

.H. Rubissow: Art of asia, 1954,p.206 -2

3 – دﺧﺘﺮي ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﭘﺮﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻧﻮﺷﺘﻪ »ﻣﻴﻮﻛﻮﻣﺎﺗﺴﻮﺗﺎﻧﻲ« .

4 – ﭘﻮرداوود، اﺑﺮاﻫﻴﻢ؛ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن، ج اول 1336، ص -137 .135

5 – ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮدوﺳﻲ؛ ﺟﻠﺪ ﺳﻮم 1313، ص .664